Antik Yunan Mitolojisi ve Felsefe (Ders Notları)

Antik Yunan Mitolojisi ve Felsefe (Ders Notları)

Felsefe terimi ilk kez Thales’ten yüz yıl kadar sonra ortaya çıkan Pythagorasçılar tarafından kullanılmıştır.İlk filozoflar, daha çok doğa araştırmacısı (physikoi) olarak bilinmekteydiler.

Bugün kullanmakta olduğumuz felsefe kelimesi, Arapçadan felasife kelimesinden gelmektedir. Araplar bu sözcüğü Yunanca bilgelik ve sevgi anlamına gelen iki kelimeden philo sofia’dan uyarlamışlardır.

Felsefe yapma etkinliği MÖ 600 yıllarında bir iyonya kenti olan Milet’te yaşayan Thales ile başlar.

Philosophos kelimesi sonradan ortaya çıkmış ve ilk kez Pythagorasçılar tarafından kullanılmıştır.

İlk filozoflar olan Millet Okulunun düşünürleri Thales , Anaksimandros ve Anaksimenes ‘in düşünsel etkinlikleri genellikle doğa araştırması olarak anılmakta, kendilerinede doğa araştırmacıları anlamına gelen physikoi olarak adlandırmaktaydılar.

Mitolojik Düşüncenin Temelleri

Mitoslar onlara inanan insanlar ve toplumlara evrenle insanla toplumla ilgili birtakım teorik çözümler önerir.Mythos, bir yaşama ve düşünme tarzı, dünyayı anlama biçimidir.

Mitoslar evrendeki herşeyi kişileşmiş ve canlı olarak görürler.Her obje ve varlık “sen”dir.

Mitoloji düşünme elbette evren olayları ve evrendeki durumlar, öğeler, dönüşüm ve değişimler arasında birtakım bağlar kurmak durumundadır.Fakat mitolojide bu bağlar genellikle gevşek biçimde kurulmuştur.Bu yüzden bilimsel düşünme biçiminde alışmış olduğumuz sıkı nedensellik bağlarına mitoloji düşüncede rastlanmaz.

Mitoloji düşünme köken sorunlarına, evrenin insanın ve canlılığın kökenleri sorunlarınada çözümler sunmuştur.

Mitolojik düşünme içinde yaşanılan evrene, doğaya, çevreye saygılı olmaktır. Evrenin dayandığı kuralları bilmek ve onlara saygı duymaktır.

Mitos bir yaşama tarzıdır.

Mitoloji düşünmenin buluduğu yerde hayat vardır. Mitoslar olası problemlere ve sorunlara başlangıçtan çözüm bulur.

Mitolojik düşünme kültürlere göre farklılık göstersede ortak bir yapıya sahiptir. İçerik olarak değil yapıca evrenseldir.

Mitolojik esaslı düşünce tarzı bize varlık, din, hayat, doğa, ölüm ve ahlak gibi konularda cevaplar sunmaktadır. Fakat temel sorularla ilgili olarak mitoloji “Varlık Nedir?, Ahlak Nedir?, Hayatın Anlamı Nedir? diye sormaz. Bu soruların cevapları mitolojiler için kesindir o sebeble bunları sorgulamaz.

Eski Yunan Felsefesinin temel problemleri mitolojik düşüncelerden kaynaklanmaktadır. Bu konuda eski yunan filozoflarının iki temel kişisi vardır. Hesiodos ve Homeros.

Homeros MÖ 800’lerde yaşadığı bilinmektedir. Destanlarında ise MÖ 1200 ve 1100’lü yılları anlatmaktadır.Bu destanlar o dönem eski yunan toplumunun açıklama biçimleridir.

Eski Yunanda vahye dayalı din anlayışı yoktur.Homeros’un eserlerine saygı duyulmasına karşın asla dine kutsal bir değer
verilmemiştir.

Eski Yunan Düşüncesinin Temelleri

Başlangıçta ezeli ve ebedi bir madde vardır.

Bu Ezeli ve Ebedi Madde belli biz zamanda düzenli evren olan kozmosa dönüşmüştür.

Bu Maddenin canı vardır ve canlıdır.

Eski Yunanda can kelimesi psykhe olarak adlandırılmaktadır.

Bu ruh, ilahi değil bir meteorumdur.

Homerosta temel madde okecmoftur ve hareket halindedir ve kaynağı aranmamaktadır.

Homeros, sudan kozmosa geçişi anlatmamasına karşın evrenin yapılışını anlatmaktadır.

Hesiodos’ta temel madde khaoftur ve hareket etme görevi eros’a verilmiştir.

Evreni Meydana Getiren Madde : Canlı ve Kutsal

Evreni Meydana Getiren Madde’nin başlangıcı : Khaos

Evreni Meydana Getiren Madde zaman dönüşümü : Kozmos

Mitos temelinin iki Sophia’sı iyi savaşmak ve güzel konuşmaktır.

Homeros’un destanlarında geçen tanrı anlayışı, insan biçimlidir.(antropomorfik) Tanrılar insan şeklinde düşünülmektedir.Fark insanlar ölümlü onlar ölümsüzdürler. Tanrılar insanlar arasındaki savaşlara katılırlar ve taraf tutmaktadırlar.

Eski Yunan Felsefesine Homeros ve Hesiodos’un kazandırğı temel kabuller şunlardır :

İnsan bilgisi ile tanrısal bilgi ayırımı

Doğada düzenlilik fikri

Evrenin temel maddesinin ezeli ve ebedi olması

Bu Maddenin zaman dönüşümüyle Kozmos’a dönüşmesi

Bu Maddenin canlı olarak düşünülmesi ve Kutsal kabul edilmesi

Homeros’un doğuştan erdem fikri

Hesiodos’un kötümser tarih anlayışı

Yunan Mitosunun Felsefe ile İlişkisi

Mitolojik düşünmede kabuller az sorgulanırken felsefede e ufak bir şeyin bile sorgulaması yapılmaktadır. Felsefenin temel kabulleri içinden çıkmış olduğu topluma dayanmaktadır. Bu kabuller eski yunandan önce yaradılışı ve doğa gibi temel konulardır.

Düzenli evrende yasasızlık ve kaos yoktur.Tek bir yasa hüküm sürmektedir ve bu ilahi bir yasadır.Fakat çok sonraları felsefe bu olayların nedenini başka bir güçle, doğal olmayan güçlerle açıklıyorlar. Evren ü kısma ayrılmaktadır. Gökyüzü, Sular, Yeryüzü.

Eski Yunanda maddenin ortaya çıkmasında tanrıların rolü yoktur.Fakat tanrıların doğadaki olaylara müdahaleleri mevcuttur.Hesiodos’ta eskiden var olan bir Altın Çağ’dan bahsedilirken Homeros insanın yaratılışı ile ilgili herhangi bir bilgi vermemektedir.Hesiodos’un Altın Çağ’ını Kronos yaratmıştır.Kronos’un soyu cennette yaşamış bir soydur.Ve insanı şekillendiren Kronos olarak bilinir.

Eski Yunan da Homeros ve Hesiodos sonrası kaynaklarda insanın yaratılışı iki şekilde anlatılmaktadır.Birincisi insanın kendiliğinden meydana gelmesi diğeri ise Dionysos ile ilgilidir. Dionysos sevincin, neşenin, çılgınlığın ve şarabın tanrısıdır. Dianysos’u titanlar yani acımasız kaba güçler yutuyorlar ve bunun üzerine Zeus hepsini yakar.Titanların yanmasıyla oluşan kül yığını su ile karıştırılır ve insanoğlu yaratılır.

Ortaçağ Felsefesi II Kısa Notlar

İslâm toplumunda ilk ciddi tartışma ve görüş ayrılığı Siyasal alanda ortaya çıkmıştır.

Kelamcılar için güvenilir bilgi kaynakları: Sağlıklı çalışan duyular, yöntemlice işletilen akıl ve nesnesiyle örtüşen uyumlu doğru haber (vahiy) olmak üzere üç güvenilir bilgi kaynağı vardır.

Kindî’ye göre cisimsiz cevherler:

-Tümel kavram
-Nefis
-Ruh
-Akıl
-Ahlâkî değerler

Kindî’ye göre “her gerçekliğin altında yatan gerçeklik: Cevher

Eflâtun’un nefis anlayışına göre üç çeşit nefis vardır:

-Düşünen nefis

-Hayvanî nefis

-Nebâti nefis

Râzî için ahlaki erdemlerle donanmanın esas yolu: Bilgiyle aydınlanmak ve adaleti ilke edinmek.

Akıl gücü, zihinde oluşan kavram birikimi ve bunların dil ile ifade edilmesi gibi anlamları dolayısıyla bir disipline adını veren terim, nutk’tur.

Fârâbî’nin damga basılmamış pürüzsüz mum benzetmesiyle açıkladığı, ancak faal aklın etkisiyle harekete geçip soyutlama yapabilen güç: Güç Halindeki Akıl

İslâm düşünce tarihinde Kindî’nin çalışmalarıyla başlayan felsefe hareketini Fârâbî terminoloji, yöntem ve problemleri açısından sistemleştirmiş, İbn Sînâ ise kendi dönemine kadar oluşan zengin felsefe birikimini yeni baştan işleyip büyük bir külliyat halinde değerlendirmiştir.

İbn Sînâ’ya göre felsefeden söz edilebilmesi için felsefenin içermesi gereken disiplin: Metafizik

“Felsefe” ile “hikmet”i eş anlamlı terimler olarak kullanan İbn Sînâ’ya göre en genel anlamıyla felsefe “insanın, eşyanın yahut bütün var olanların hakikatine vâkıf olmak suretiyle yetkinleşmesi”dir.

İbn Sînâ’ya göre Tanrı, metafiziğin incelediği bir “konu” değil, araştırdığı en temel “sorun”dur.

Gazzâlî’ye göre akıl teriminin dört farklı anlamı vardır.

İnsanın doğuştan getirdiği ve onu diğer canlılardan ayıran teorik bilgi edinme yetisi (garîze), bu yetinin zorunsuzun olabilirliği, imkansızın olmazlığı, bir kimsenin aynı anda iki yerde bulunamayacağı ve parça-bütün ilişkisi gibi ilk prensipleri idrak edecek düzeye ulaşmış hali, yaşam boyu tecrübe ve deneyimlerle oluşan bilgi birikimi ve bilgi edinme yetisinin olgu ve olaylar arası bağlantıları kestirme ve duygulardan bağımsız olarak yargıda bulunabilir düzeye ulaşmış durumu.

Gazzâlî’nin eserleri arasında en çok yankı uyandıran Tehâfütü’l-felâsife’dir.

Gazzâlî İslâm dünyasında filozoflara yönelik eleştirisini Filozofların Tutarsızlığı eseriyle dile getirmiştir. Bunun cevabı ise Tutarsızlığın Tutarsızlığı adıyla İbn Rüşd’den gelmiştir.

Aristoteles’in öğretilerini İslâm dünyasına en iyi aktaran, onu en güzel şekilde temsil eden, eserlerini inceleyen ve anlayıp yorumlayanlar Fârâbî ve İbn Sînâ olmuştur.

İnsanın mahiyetini belirleyen ve onu diğer varolanlardan ayıran ona özgü aklî fiilleridir.

İbn Rüşd, “Varlık” (Vücûd) terimi yerine, “hüvviyet” (kimlik), “zat” (öz), “şey” ve “vahid” (bir) terimleriyle eşanlamlı saydığı “mevcûd” (var, varolan) terimlerini kullanmayı yeğlemiştir.

Sudûr Teorisini savunan düşünürler: İbn Rüşd, Fârâbî, İbn Sînâ

İbn Rüşd’ün tıp alanında kaleme aldığı eser: el-Külliyât

İbn Rüşd düşünce sistemini İnsan Gerçeği ekseninde temelleştirmiştir.

İbn Rüşd “hakîkat”ın varlık (ontoloji), bilgi (epistemoloji) ve ahlâk (ethik) ile alakalı üç boyutunun bulunduğunu dile getirmiştir.

İbnü’l-Arabî’nin tasavvuf, kelâm ve felsefe ile birlikte oluşturduğu ve Osmanlı’nın düşünce hayatını şekillendiren öğretisi: Varlığın birliği

el-Akâidü’l-Adûdiyye, Gazzâlî sonrası dönem Eş’arî kelâmcılarından Adudüddin Îcî tarafından kaleme alınmıştır. Eş’arî okulunu diğer mezheplerden ayıran özelliklere işaret eden müellif, hiçbir temellendirme ve tasnife tutmaksızın aynı zamanda ilk dönem kelâmının da konusu olan başlıca meselelere birer ikişer cümleyle değinmiştir.

Adudüddin Îcî’nin, Fahreddin Râzî çizgisini izleyerek kaleme aldığı el-Mevâkıf fî ilmi’l-kelâm, başta Osmanlı medreseleri olmak üzere bütün İslâm dünyasında yüzyıllar boyu ders kitabı olarak okutulmuş ve bazı İslâm ülkelerinde hâlâ okutulmaktadır. Dikkatlice bakıldığında Râzî’nin el-Mebâhisü’l-meşrıkiyye ve el-Muhassal’de yapmaya çalıştığı kelâm ile felsefeyi harmanlama işini Îcî’nin bu eserinde tamamladığı sonucuna ulaşılabilir.

Osmanlı medreselerinde okutulan Hidâyetü’l-hikme, Esîrüddin Ebherî tarafından kaleme alınmıştır. Eser mantık, fizik ve metafizik bölümlerinden oluşmaktadır.

Bir düşünce hareketi olarak kelâmın amaçları:

İslâm inanç ilkelerini sistemli bir şekilde temellendirmek
İslâm inançlarını rasyonel bir şekilde açıklamak
Yabancı etkilerden kaynaklanan bid’atları etkisiz kılmak
İslâm’a yöneltilen eleştirilere cevap vermek
İslâm dünyasında, toplumun ihtiyaçları doğrultusunda yapılan ilk tercümeler tıp alanına aittir.

İslâm dünyasında, toplumun ihtiyaçları doğrultusunda yapılan ilk tercümeler tıp alanına aittir.

Kindî, felsefe disiplinlerini sıralarken varlık alanlarını dikkate alır. Bilgiye konu olan varlıklar aşağı, orta ve yüksek olmak üzere üçe ayrılır. İnsanın da içinde bulunduğu doğal varlıkları konu alan fizik aşağıda, matematik ortada, metafizik ise yüksekte bulunmaktadır.

Kindî’nin hakikat ile hüviyeti bir arada ifade ettiği terim inniyyet’tir. Buna göre filozof, duyularla algılanan nesnelere ve şahıslara ait tikel gerçeklikleri “inniyyet”, varlığın akılla idrak edilen cins ve türlerine ilişkin tümel gerçeklikleri de “mahiyet” terimiyle ifade etmiş olmaktadır.

Ebû Bekir Râzî’nin eserleri:

-et-Tıbbü’r-rûhânî
-es-Sîretü’l-felsefiyye
-Makâle fîmâ ba’de’t-tabî’a
-Makâle fî emârâti’ikbâl ve’d-devle
-Ahlaku’t-tabîb
-el-Hâvî yahut el-Câmî’u’l-kebîr
-et-Tıbbü’l-Mansûrî
-Kitâbü’t Tecârib
-Kitâb Sırru sınâ’ati’t-tıb

Râzî’nin beş ezelî ilke adını verdiği sistemin temel unsurları:

-Yaratıcı (el-bâri)
-Nefis (küllî nefis)
-Heyûlâ (Şekilsiz ilk madde)
-Hâlâ (boşluk, mutlak mekân)
-Dehr (Mutlak zaman)

İslâm dünyasında felsefî düşünceyi sistem haline getiren ve muallim-i sânî olarak Fârâbî’dir.

Fârâbî’nin Tanrı-âlem ilişkisini yorumladığı sudûr teorisinin diğer adı, kozmik akıllar teorisidir.

İbn Sinâ’nın eserlerinin çoğu Ortaçağ’da Latince ve İbraniceye çevrilmiştir.

İbn Sînâ’nın Batı üzerindeki etkisi “Latin İbn Sînâcılığı” vasıtasıyla yüzyıllarca sürmüş, özellikle el-Kânûn adlı eseri Batı üniversitelerinde on dokuzuncu yüzyıla kadar okutulmuştur.

İbn Sînâ’ya göre, Pratik (amelî) felsefe; varlığı insan irade ve fiili ile meydana gelen şeyleri konu alır. Pratik felsefe insanın bildiklerini yapıp uygulayarak ahlâkî yetkinliğe ulaşılmasını amaçlar.

İbn Sînâ’ya göre bir şeyin yakın cinsi ile yakın faslından elde edilen gerçek tanım (el-haddü’l-hakîkî), o şeyin özsel (zâtî) varlığının yetkinliği (kemâl) demek olan “mahiyet”ini gösterir ve onun kuvve halindeki ve fiil halindeki bütün özsel niteliklerini içerir.

İbn Sînâ psikolojisine göre iç duyular:

Ortak duyu,
Tasarlama gücü,
Vehim gücü,
Belleme / Hatırlama gücü,
Tahayyül / Tefekkür gücü.
İslâm dünyasında İbn Sînâ künyesiyle tanınmakla birlikte “baş üstad” anlamında “eş- şeyhü’r-reîs” unvanı ile de anılır. Batı’da ise genellikle Avicenna olarak bilinir.

Gazzâlî’ye göre hakîkati arayan dört grup; Kelâmcılar, Bâtıniler, filozoflar ve sûfîlerden oluşur.

Gazzâlî felsefi ilimleri kendi amacı ve yöntem anlayışı doğrultusunda matematik (riyâzî), mantık, fizik (tabîî), metafizik (ilâhî), siyâsî ve ahlakî ilimler olmak üzere altı gruba ayırır.

Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed el-Gazzâlî 1058 yılında İran’ın Horasan bölgesinde bulunan Tûs’ta doğdu. Hüccetülislâm ve Zeynüddin gibi lakaplarla anılırsa da meşhur olan nisbesi Gazzâlî (Gazâlî), künyesi Ebû Hâmid olup Ortaçağ Batı skolastiklerince Abuhamet ve Algazel diye tanınmıştır.

Gazzâlî’nin Bağdat Nizâmiye Medresesi’nde öğrencisi olduğu tanınmış kelâm âlimi el-Cüveynî’dir.

İbn Rüşd felsefe ve tıp dışında hukuk alanında da teorik ve pratik çalışmalar yapmıştır.

İbn Rüşd ontolojisine göre madde ve sûret dışında varlık ilkesi: Tanrı’dır.

İbn Rüşd’ün Tanrı-âlem ilişkisini yorumlamada benimsediği kavramlar:

-Sürekli yaratma
-el-halku’l-müstemir
-el-hudûsü’d-dâim
-ehlü’l-kümûn
-el-ihdâsü’d-dâim

İslâm âleminde “eş-sârih”, Lâtin dünyasında “Commentator” olarak tanınan İbn Rüşd, Endülüs’teki Yahudilerce “Aben Roşd”, İspanyollar arasında Aven Roşd, Latince’de ise “Averroes” veya “Averroys” olarak anılmıştır.

İbn Rüşd’ün eserlerinden bazıları:

-Tutarsızlığın Tutarsızlığı
-Felsefe-Din İlişkileri
-Metafizik Şerhi
-Psikoloji Şerhi
-Siyasete Dair Temel Bilgiler
-Kitâbü’s-Semâ‘i’t-tabî‘î
-Kitâbü’s-Semâ’ ve’l-âlem
-Kitâbü’l-Âsâri’l-‘ulviyye
-Cevâmi‘u’l-hiss ve’lmahsûs
-Şerhu Kitâbi’n-Nefs
-Telhîsu Risâleti’l-ittisal li İbn Bâcce
-El-Muhtasar fi’lmantık
-Tefsîru Kitâbi’l-Burhân

İbn Rüşd’ün varlık anlayışında bir varolanı belirleyen onu başka varolanlardan ayıran şey Gaye Sebebi’dir.

Tasavvuf ile felsefeyi tam anlamıyla kaynaştırmayı başaran düşünür Mühyiddin İbnü’l-Arabî’dir.

İslâm dünyasında düşünce hareketi kelâm, tasavvuf ve felsefe olmak üzere üç ayrı alan ve akım halinde ortaya çıkıp gelişmiştir.

Kelâm-tasavvuf-felsefe ilişkilerinde yeni bir anlayış yolu açarak İslâm düşünce tarihinde bir dönüm noktası oluşturan düşünür Gazzâlî

Kelâm-felsefe kaynaşmasını tam olarak gerçekleştiren düşünür Fahreddin Râzî’dir.

Fahreddin Râzî’nin kelâm-felsefe kaynaşmasını oluşturduğu eserleri:

el-Mebâhisü’l-meşrıkiyye / el-Muhassal

Râzî’nin el-Mebâhisü’l meşrıkıyye’de ele aldığı konular:

-Genel meseleler,
-Mümkin/zorunsuz varlıkların kısımları,
-İlâhiyat,
-Metafizik

Yunan Mitolojisi: Yunan Mitolojisinde Tanrılar-Tanrıçalar isimli bu makalemizde Yunan mitolojisinden tutun Mısır Mitolojisi,Türk mitolojisi’ne kadar tanrı ve tanrıçalar’ın isimleri ve isimlerinin ne anlama geldiğini derledik.

Dike : Adalet Tanrıçası
Semele : Ahiret Tanrıçası
Hestia : Aile Faziletleri Tanrıçası
Momos : Alay ve Hiciv Tanrıçası
Artemis : Ana Tanrıça
Aristalos : Arıcılık Tanrısı
Eros : Aşk Tanrısı
Afrodit : Aşk ve Güzellik Tanrıçası

Atalante : Avcı Kız
Bendis : Ay Tanrıçası
Eirene : Barış Tanrıçası
Minemosyne : Bellek Tanrıçası
Hermes : Belagat Tanrısı
Ceres : Bereket Tanrıçası
Poros : Bereket Tanrısı
Okeanos : Bütün Irmakların Babası Sayılan Tanrı
Kirke : Büyücü Tanrıça
Amphitrite : Deniz Dibi Tanrıçası
Thetis : Deniz Tanrıçası
Poseidon : Deniz Tanrısı
Sentinus : Duygu Tanrısı
Eileithhyia : Doğumlarda Kadınlara Yardım Eden Tanrıça
Fornaks : Fırınların Tanrısı
Adonis : Erkeklik ve Bereket Tanrısı
Hera : Evlilik Tanrıçası
Phantaso . Fanaaai Tanrısı
Kairos : Fırsat Tanrısı
Thyphon : Fırtına Tanrısı
Nyks : Gece Tanrıçası
Hebe : Gençlik Tanrıçası
Hymenalos : Gençlik Ve Evlendirme Tanrısı
Androgeo : Minos’un Oğlu
Uranos : Gök Tanrıçası
Helios : Güneş Tanrısı
Apollon : Güzel Sanatlar Tanrısı
Enyalios : Harp Tanrısı
Ate : Hata Ve Günah Tanrıçası
Hybris : Hayasızlık Tanrısı
Klotho : Hayat İpliğini Büken Tanrıça
Hermaphroditos : Hem Erkek Hem Dişiliği Olan Tanrısal Yaratık
Furina : Hırsızların Tanrısı
Metis : Hikmet ve Tedbirlilik Tanrıçası
Fraude : Hile Tanrıçası
Asopos : Irmak Tanrısı
Aigina : Irmak Tanrısının Kızı
Algos : Izdırap Tanrısı
Penthos : Keder Tanrısı
Artemis : İffet Tanrıçası
Senius : İhtiyarlık Tanrısı
Nemesis : İntikam Tanrıçası
Poine : Ceza ve İntikam Tanrıçası
Moiralar : Kader Tanrıçaları
Kronos : Kainatin Hakimi
Pitho : Kandırma Tanrıçası
Themis : Kanun ve Adalet Tanrıçası
Eresbos : Karanlık Tanrısı
Fons : Kaynaklar Tanrıçası
Pan : Kır Tanrısı
Vakana : Kırlarda Dinlenenleri Koruyan Tanrı
Phobos : Korku Tanrıçası
Herakles : Kuvvet Tanrısı
Zeus : Mutlak Kudret Tanrısı
Orfe : Müzikçi Ozan
Risus : Neşe Tanrısı
Eris : Nifak Tanrıçası
Feronia : Ormanları Koruyan Tanrıça
Ultio : İntikam Tanrıçası
Thanatos . Ölüm Tanrısı
Oinone : Pınar Perisi
Amykos : Poseidon’un Oğlu
Morpheus : Rüyalar Tanrısı
Boreas : Rüzgar Tanrısı
Alkyone : Rüzgar Tanrıçası
Eolo : Rüzgarların Bekçisi
Penelope : Sadakat Timsali
Hygieia : Sağlık Tanrıçası
Akslepios : Sağlık ve Hekimlik Tanrısı
Hephaistos : Sanayi Tanrısı
Ares : Savaş Tanrısı
Urania : Semavi Aşk Tanrıçası
Febris : Sıcaklık Tanrıçası
Fides : Sözünde Durma Tanrıçası
Perimelis : Sürülere Gözcülük Eden Periler
Eos : Şafak Tanrıçası
Dionysos : Şarap ve Coşku Tanrısı
Ros : Şebnem Tanrısı
Bia : Şiddet Tanrıçası
Rheme : Şöhret Tanrıçası
Fatum : Talih Tanrısı
Nektar : Tanrıları Ölümsüzleştiren İçkiler
Ambrosia : Tanrıları Ölümsüzleştiren Yiyecekler
Fors : Tesadüf Tanrısı
Thyke : Tesadüf Tanrıçası
Demeter : Toprak ve Tarım Tanrıçası
İkaros : Uçmayı Başaran İlk İnsan
Hypnos : Uyku Tanrısı
Persephone . Yeraltı Tanrıçası
Hades : Yer Altındaki Ölüler Ülkesinin Tanrısı
Elysion : Yeraltı Cenneti
Aiakos : Yeraltı Ülkesinde Ölüler Hakimi
Flora : Yeşeren Bitkiler Alemi Tanrıçası
Penia : Yoksulluk Tanrıçası
Nike : Zafer Tanrıçası
Athena : Zeka Tanrıçası
Daimon : Zeka ve İlahi Kuvvet Tanrısı
Ploutos : Zenginlik Tanrısı

• Yunan Mitolojisi: Antik Yunan Tanrıları kahramanları mitleri

Mısır Mitolojisindeki Tanrı ve Tanrıçalar

Aker – Güneşi ayarlamak ve yükseltmekten sorumlu Tanrı.
Akeru – Aker’in yardımcılığını yapan Tanrılar Grubuna verilen genel ad.
Amathaunta – Mısır mitolojisine göre, Deniz Tanrıçası.
Am-heh – Mısır mitolojisinde karma Tanry. Yeraltı Dünyasının Tanrısı.
Ammut – Ölümsüz yasama layık olmayanın kalbini yiyen canavar.
Amon – Hermopolis rahiplerine göre Yaratıcı Tanrı.

Amon-Ra – Amon’in rahipleri tarafından karma birleşik Tanrı. Amon-Ra bir Boğa olarak resmedilirdi.
Amset – Horus’un oğlu. Ölülerin karaciğerinin koruyucusudur ve Tanrıça İsis tarafından korunur.
Anubis – (Anpu) Ölüleri koruyan ve yücelten Tanrıça. Çakal başlıdır. Piramit metinlerinde, Anubis Ra’nın oğlu olarak yer alır. Başka metinlerde ise Osiris yada Seth ile ilişkilendirilir. Anubis Osiris’in ölümünden sonra onun vücudunun korunması işini üstlenir.
Anuket – (Anqet) Soğuk su dağıtıcısı.
Apis – Verimlilik Tanrısıdır. Güneş diski ve uraeusserpentten oluşan boğa tacıyla betimlenmiştir. Kutsal Apis boğası, Memphis’te bulunurdu ve Serapum’da büyük bir kitle halinde Apis boğalarının mezarı bulunuyor.

Bastet – (Bast) Kedilerin koruyucusu olan Tanrıça. Uzunca bir süre Mısır’da bir kediye zarar vermek kanuna aykırıydı ve bu suçun cezası ölümdü. Bastet İsis’in ve Ra’nın kızıydı. Başta cinsellik ve doğurganlık Tanrıçasıyken, ölüleri koruma, ölenlerin başarılı yada başarısız olduklarına karar verme, yağmur yağdırma, hastalara, özellikle de çocuklara iyileşmeleri için yardım etme özelliklerine ek olarak güneş, ay, analık ve aşk Tanrıçası haline de geldi.
Bes – Müzik, dans ve iyi yemek gibi aile zevklerinin Tanrısı olarak sayılır. Ayrıca çocukların eğlendiricisi ve koruyucusudur. Sakallı, vahşi görünümlü komik bir cüce olarak ve yuvarlak bir yüzle resmedilmiştir.
Buto – Aşağı Mısır’ın Kobra Tanrıçası.

Duamutef – Horus’un oğlu. Ölünün midesinin koruyucusudur ve Tanrıça Neith tarafından korunur.
Edjo – Yılan Tanrıça, Aşağı Mısır’ın sembolü ve koruyucusu.
Geb – Yeryüzünün Tanrısı. Gökyüzünün eşi. Kutsal hayvanı kazlardı. Erkek olan Geb Mısır toprağını , daha genel olarak da yeryüzünü temsil eder.
Hapi – (Hapy) Horus’un oğlu. Ölülerin ciğerlerinin koruyucusudur ve Tanrıça Nephthys tarafından korunur. Hapi ismi farklı hiyerogliflerle ifade edilmişti; çoğunlukla ama her zaman olmamak kaidesiyle Nil Nehrinin Tanrısının ismiydi. Hapi, tacı zambaklardan (yukarı Nil) veya papirüs bitkilerinden (Aşağı Nil) yapılmış şişman bir adama benzetilmiştir.
Har-nedj- itef – Horusun bir görünümü. Ölümün koruyucusu.
Harpocrates – Osiris’le İsis’in oğlu. Emzirilen küçük bir çocuk. Parmak emen genç bir oğlan olarak gösterilmiştir.
Hatmehit – Balık Tanrıça.

Hator – (Hathor) Mısır’ın çok eski bir gökyüzü Tanrıçası Tanrıçasıdır. İnek Tanrıçadır. İnek başı ile sembolize edilirdi. Sık sık İsis’le eşdeğer tutulmuştur. Hator Edfu’da Horus’un partneri olarak tapılmıştır. Aşk, müzik ve gülmenin Tanrıçası olarak düşünülmektedir.
Hauhet – Ölçülemeyen Sonsuzluğun Tanrıçası. Çoğunlukla bir kurbağa gibi yada kurbağa kafalı bir kadın gibi resmedilirdi.
Heh – Sonsuzluğu temsil eden Tanrılardan. Bir kurbağa yada kurbağa kafalı bir adam gibi resmedilirdi.
Hemen – Şahin Tanrı.
Hemsut – Kader Tanrıçası.

Heqet – Hermopolis’teki 8 Tanrıdan biri.
Heru-ra-ha – Horus ve Ra’ya şükretmeyi sembolize eden karma bir Tanrı.
Hike – Doğaüstü güçlerin Tanrısı.
Horus – Osiris’le İsis’in oğlu. Cennetin hükümdarı, yeryüzünün kralı ve kutsal şahin olarak kabul edilir. Horus’un evrensel olduğu ve ezelden beri var olduğu fikri piramit yazılarında belirtiliyor.
Imhotep – Hekimlik Tanrısı. Djoser’in veziri, sonra Ptah’in oğlu gibi ibadet edilmiştir.

İsis – Mısır’ın en büyük Tanrıçası. Simgesi, Sirius yıldızıdır. Sanat Tanrıçasıdır. Osiris’in dulluğunun ve şiirin Tanrıçası olarak bilinmektedir. Kutsal hayvanı kobra yılanıdır. İsis’in Mısır halkı tarafından reankarnasyonla Cleopatra’nın içinde yaşadığına inanılmıştı.
Khepri – (Khepare) Heliopolitan inancında yaratıcı Tanrı. Atum ve Ra ile karışmıştır. Yükselen günesin böcek Tanrısı.
Khnemu – Su baskını ve Nil’in iri Tanrısı.
Khnum – (Khnemu) Yaratıcı Tanrılardan biri. Bir çömlekçi ustalığıyla, çamura biçim verip insanı yaratıyordu.
Khons – (Khonsu) Ay Tanrısı. Theban’da tapılmıştır.

Maat – (Ma’at) Gerçek ve Hukukun Tanrıçası.
Mefetseger – Krallar Vadisi’nin Tanrıçası.
Min – Erkek Bereket Tanrısı. Ona güç ve iktidar Tanrısı da denilmektedir.
Month – (Montu) Savaş Tanrısı. Mısır’da tapılmıştır.
Mut – Amon’in eşi ve Theban’ın ana Tanrıçası. Akbaba başlıdır.
Nefertem – Nilüfer çiçeğinin Memphis Tanrıçası.

Neith – Eski bir savaş ve dokuma Tanrıçası.
Nekhebet – Yukarı Mısır’daki Akbaba Tanrıçası.
Nephthys – Ölülerin özel koruyucu Tanrıçası. Seth’in eşi ve Isis’in kız kardeşi.
Neter’ler – Mısır yazılı belgelerinde, Tufan’dan sonra ülaaai yönettiği söylenen “yarı Tanrı” varlıklar.
Nun – Kainat’ın yaratıldığı ilk suların Tanrısı.
Nut – Gökyüzü Tanrıçası. Osiris ve Isis’in annesi ve gökyüzü Tanrıçası. Gökyüzü olarak dünyanın üzerinde kemer gibi uzanmıştır.

Onuris – Savaşçı ve Abidos’un gökyüzü Tanrısı.
Osiris – Mısır kültünde, en önemli Tanrılardan biri. Ölülerin Tanrısı, ölümsüz yaşam için diriliş Tanrısı, kural koyucu, koruyucu, ölülerin yargıcı. Gökyüzünde, Orion takımyıldızının onu simgelediği düşünülürdü.
Ptah – Mısır panteonunda en eski ve en büyük “Yaratıcı Tanrı”. Cennetleri ve dünyayı yaratmakla sorumlu. Memphis’in mumya yaratma Tanrısı. Mimari, mühendislik ve “yapı bilimi” ile özdeşleştirilir. İnsan başlı bir Tanrıdır.
Qebsenuef – (Qebehsenuef) Horus’un oğlu. Ölülerin bağırsaklarının koruyucusudur ve Tanrıça Selket tarafından korunurdu.

Qetesh – Aşkın ve güzelliğin Tanrıçası. Aynı zamanda doğa Tanrıçası olarak da tanınmaktaydı.
Ra – Hermopolis güneş Tanrısı. Atmaca kafalı bir insan olarak temsil edildi.
Satet – Nil suyu ve bereket Tanrıçası.
Seker – Işığın Tanrıçası ve yeraltından başlayan öbür dünyaya giden ölülerin ruhlarının koruyucusudur.
Sekhmet – Yıkım ve savaşın dişi aslan Tanrıçası.
Selket – Akrep Tanrıçadır. Büyüleri vardır. Kötü ruhlu insanlara ölüm verir.

Serapis – Yer altı dünyasının ve güneşin Helenistik Tanrısı.
Seshat – Ölçüm ve Yazma Tanrıçası.
Seth – Eski dönemlerde fırtına, gök ve gök gürültüsü Tanrısı. Kötü güçlerin etkisi altına giren Seth, kardeşi Osiris’i öldürdü ve Mısır’a sahip olmak istedi. Ama İsis, dağılmış parçalarından Osiris’i canlandırdı, ondan bir çocuk sahibi oldu. Oğulları Horus, Seth’i yenip babasının intikamını aldı ve Mısır’ın başına geçti. Osiris’e karşı çıktıktan sonra şeytani Tanrı olarak anılmaya başlamıştır.
Shu – Rüzgar ve havanın Tanrısı. Mut ve Geb’in babası. Yunan mitolojisindeki Atlas gibi gökyüzünü taşır.

Sobek – Timsahlar Tanrısı. Su Tanrısı olarak, aynı zamanda Nil’in yıllık taşmasını ve vadisinin gübrelenmesini sembolize etti.
Tavaret – (Tauret) Hamile kadınlara göz kulak olan hipopotam Tanrıçasıdır.
Tefnut – Nem ve bulutların Tanrıçasıdır. Nut ve Geb’in annesi. Bazı metinlerde kardeşi Şu ile beraber, Güneş’in doğuşundan itibaren gökyüzünü taşır.
Thoth – Bilgeliğin Tanrısı. Yazma, Akıl ve Ay Tanrısı özelliği ile anılmıştır. İbiş kuşu başıyla resmedilmiştir ve elinde bir dolmakalem ve her şeyi kaydettiği parşömenler vardır. Hiyerogliflerin ve simyanın onun insanlığa armağanı olduğu söylenir. Yunan Tanrısı Hermes ile özdeşleştirilmiştir. Bir görüşe göre, Tarot kelimesi de Thoth’un adından türemiştir.
Uneg – Mısırlıların tarım Tanrısı

Unut – Kuş beyinli Tanrıça olarak anılmıştır.
Wepwawet – Eski Mısır’da çakal başlı savaş ve cenaze tanrısı. Asyut (Siut) bölgesinde Mezarlık Tanrısı olarak tapınılırdı. Yunanlar ona Ophois derlerdi.
Wosyet – Eski Mısır’da gençlerin koruyucusu olarak bilinen Tanrıça.
Zenenet – Hermonthis’in Tanrıçası.

•