Yebruhussanem: (âdem otu, merdüm-geyâ[h])

Adam Otu, Adem Otu, Mandragora Officinarum Dioskorides'in, Kitabü’l-haşayiş adlı eserinin islami nüshasından Hocanın öğrencisine Adam otunu öğrettiği sahnenin tasviri, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Arşiv 2127’de kayıtlı.






Yebruhussanem: (âdem otu, merdüm-geyâ[h])
. Ahmed-i Bîcân Dürr-i Meknûn’da şu bilgiyi vermektedir. Bir otdur ki hem insan hem de cin tâifesine faydası vardır; leffâh veya bühu3ş-şanem(!) derler.Yaprağı pazı yaprağına benzer.Ulu dağlarda yetişir.  Gece olunca çıra gibi yanar; fakat yakınına gelince ışığı kaybolur. Birisi bu otu koparsa bu ot öyle bir ah eder ki onu işiten hem en ölür. O nun için bir ipin bir ucunu bir köpeğe bir ucunu da bu ota bağlarlar. U zaktan köpeğe ekm ek gösterirle; köpek koşunca ot kökünden kopar. Bu köpek hikâyesi Tusî’de de yer almaktadır103. Bu otun kökü insana benzer, kaşları gözleri, elleri ve ayakları vardır. Ağzı ve burnu, kadın gibi saçları vardır. Onu taşıyan erkekse kadınlar, kadınsa erkekler âşık olur; bir evde bu ot bulunursa, o evde muhabbet, bereket ve nimet bolluğu olur. Tusî ise bu ot hakkında kısaca şu bilgiyi verir: yebrüh şeklinde yazılır. Bu ot çübfdir. İnsan gibi saçları vardır. Onun şerbeti öldürücüdür. H er kim onu koparırsa ölür. Her kim bu otu üzerinde taşırsa güler; eğer ondan ayrılırsa ağlar104.

Ahm ed-i Daî, bu otu aşağıdaki beyitte sevgi ve m uhabbeti çoğaltması ve ilâç
olması bakımından ele almıştır:


Tudağın emdürür kim derde emdür
Gören şanur ki yebrühu:)ş-şanemdür(533)


Bu sayılan motiflerin dışında, Çengnâme’de pek çok yerde ejderha, bir iki yerde de
dev ve ifrit, heybet, korku, kudret ve kuvvetin sembolü olarak geçerler. Bunlar
arasında ejderha ve dev m otiflerinin ilm-i sihir ile ilgili ifadelerini daha ileride
bahsedeceğim iz için burada bir kenara bırakarak, Çengnâm e’de korku, kuvvet ve
kudretin bu motiflerle nasıl dile geldiğine bir kaç misâl verelim:


Dokunsam hışm ile cifnt ü dive
Düşerdi halk ğavğâya ğirive
Sanasın heybet içre ejdehadur
Yürisem karşı durmaz yüz bahâdur(1258-1259)
Kopardı kalb-i leşkerden ğirller

Kaçardı ejdeha-yı hef-serller

(1267)